هوا آلوده است یعنی چی؟

آه، اکسیژن! کجایی؟

آلودگی هوا یعنی وجود هر نوع ماده آلاینده اعم از جامد، مایع، گاز و یا تشعشع پرتوزا و غیرپرتوزا در هوا به تعداد و در مدت زمانی که کیفیت زندگی را برای انسان و دیگر جانوران به خطر ‌اندازد. آلودگی هوا یکی از عوامل مهم ابتلا به بیماری‌های تنفسی حاد و مزمن است. همه ساله تعداد زیادی از کودکان و سالمندان به دنبال ابتلا به بیماری‌های تنفسی که همه ناشی از آلودگی هواست جان خود را از دست می‌دهند. در اثر مخلوط شدن هوا با گازها، غبارات و ذراتی که کیفیت هوا را کاهش می‌دهند آلودگی هوا ایجاد می‌شود. ماشین‌ها، هواپیماها، ساختمان‌سازی‌ها با افزایش گرد و غبار در هوا، شخم زدن زمین به وسیله تراکتورها، دود ناشی از آتش‌سوزی، رفت و آمد در جاده‌های خاکی، ریزش کوه و... دست به دست هم داده و سبب آلوده شدن هوا می‌شود.

آلودگی هوا ما را بیمار می‌کند

سوزش چشم، تنگی نفس ، خس‌خس سینه، خستگی، سردرد، سرفه و حالت تهوع، از علایم و نشانه‏های آلودگی هواست. وقتی هوا آلوده است ماسک بزنید. بهترین راه وقتی مجبوریم بیرون از خانه باشیم زدن ماسک است. از هر نوع ماسکی که به منظور جلوگیری از آلودگی استفاده شود، مقداری ذرات آلوده از ماسک قابل عبور است، ولی بهترین ماسک ها آن هایی هستند که فیلترهای مناسب تری دارند. • آلودگی هوا فشارخون را بالا می‌برد: تحقیقات دانشمندان دانشگاه اوهایو نشان می‌دهد که بین آلودگی هوا و فشارخون بالا ارتباط وجود دارد. این محققان پس از بررسی‌ موش‌های آزمایشگاهی دریافتند حتی مواجهه کوتاه مدت با مواد آلاینده هوا یعنی مدت 10 هفته، فشارخون را افزایش می‌دهد.
• آلودگی و آلزایمر و پارکینسون :تحقیقات زیادی نشان داده است که افرادی که در دوران جوانی هوای آلوده بیشتری تنفس کرده‌اند بیشتر ممکن است وقتی که پیر شدند به پارکینسون و آلزایمر مبتلا شوند. این محققان، مغز جوانی که به طور ناگهانی جان خود را از دست داده‌ بود بررسی کرده و دریافتند مواجهه بیشتر با هوای آلوده و فعالیت در هوای پر از دی‌اکسید‌کربن سبب بروز التهاب در مغز و ابتلا به آلزایمر و پارکینسون می‌شود. تجمع آمیلویید و پروتئین‌های مرتبط با بیماری‌ آلزایمر در این جوان بیشتر بود.
• آلودگی بیشتر، IQ کمتر: به گفته محققان کودکانی که در شهرها با آلودگی هوای بیشتری زندگی می‌کنند و ترافیک در آنجا بیشتر است ضریب هوشی کمتری دارند. انجام آزمون‌های هوش و حافظه روی کودکانی که در محیط‌های پاک زندگی می‌کردند و یا کودکانی که در مناطقی که آلودگی هوا در آن بیشتر است مشخص کرد کودکانی که در محل‌هایی زندگی می‌کردند که کربن سیاه در هوای آن بیشتر بود نمرات کمتری در این آزمون‌ها دریافت کردند. اما کودکانی که هوای پاک‌تری استنشاق می‌کردند از ضریب هوشی بیشتری برخوردار بودند.
• آلودگی هوا و آسم : بررسی‌ها نشان داده است که کودکان حامل ژنی که آنها را در مقابل آسم آسیب پذیر می‌کند، اگر در معرض دود ترافیک قرار گیرند، با خطر بیشتری روبرو می‌شوند .نتایج مطالعات تیم تحقیقاتی دانشگاه جنوب کالیفرنیا نشان می‌دهد دسته‌ای از کودکان که دارای یک تفاوت ژنتیکی خاص هستند، تنها کمی بیش از سایر کودکان با خطر ابتلا به بیماری تنفسی آسم روبه‌رو می‌شوند، اما همین گروه اگر در نزدیکی یک جاده زندگی کنند این خطر در آنها افزایش می‌یابد.به نظر
می‌رسد که زندگی در نزدیکی یک جاده پر رفت و آمد این اثر را تشدید خواهد کرد. خطر آسم در کودکانی که در فاصله ? متری یک جاده زندگی می‌کنند دو برابر دیگران است. به گفته این محققان آسیب پذیری ژنتیکی در مقابل بیماری تنفسی و دود ترافیک در محیط زیست می تواند باعث آسم کودکان شود.
• آلودگی هوا بر سلامت زنان بیشتر اثر می‌گذارد: دانشمندان می‌گویند هوای آلوده برای سلامت قلبی عروقی و سلامت ریوی زنان خطرناک‌تر است و حتی این خطر برای زنانی که بعد از سن یائسگی قرار دارند، بیشتر است. هر چه هوا آلوده‌تر باشد خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در زنان بیشتر خواهد بود. به گفته محققان خطر مرگ و میر در اثر حملات قلبی و یا سکته در زنان به ازای هر 10 میکروگرم افزایش در ذرات آلوده هوا 76 درصد افزایش می‌یابد.  

مواد آلوده کننده هوا

مونواکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن، هیدروکربن‌ها، اکسیدهای سولفور، ذرات معلق و سرب از جمله مواد آلوده کننده هوا به شمارمی روند.
مونواکسیدکربن یا co: گازی است بی رنگ و بی بو که وجود مقادیر هر چند اندک آن در محیط برای سلامت انسان نامطلوب است. این گاز باعث بروز اختلال در تنفس سلول ها می شود. علایم مسمومیت با گاز co بستگی به مقدار گاز در محیط دارد. خودرو مهم ترین منبع این آلاینده در شهرهای بزرگ است. این آلاینده بین یک تا دو ماه در هوا می‌ماند. اکسید شدن و تبدیل آن به دی اکسیدکربن، جذب شدن به برخی از گیاهان و جانداران ریز و شسته شدن با باران، راه‌های حذف آن از هوای اطراف است. هنگامی‌که این گاز را تنفس کنیم، به جای اکسیژن به هموگلوبین خون متصل می‌شود و ظرفیت حمل اکسیژن خون را کاهش می‌دهد. سردرد و سرگیجه، حالت خواب آلودگی و در نهایت بی هوشی که منجر به مرگ می شود، از علایم وجود گاز co در محیط است.
اکسیدهای نیتروزن: وجود این گاز در محیط باعث تحریک چشم، بینی، گلو و شش‌ها می شود. تماس طولانی مدت با این گاز باعث افزایش آسیب پذیری بدن انسان در برابرعفونت های بیماری زا نظیر آنفلوانزا می شود. میزان زیاد این گاز در محیط، باعث اختلال در قوه بویایی، ناراحتی های حفره بینی، اشکالات تنفسی، ناراحتی های اعصاب، ادم ریوی و سرانجام مرگ می‌شود.
هیدروکربن‌ها: این گروه از آلاینده‌ها مهم‌ترین منبع آلودگی هوا در محیط هستند. وجود این آلاینده در محیط باعث تحریک چشم، سرطان و اختلال در مرکز خون سازی بدن
می‌شود.
دی اکسیدگوگرد: هم از فرآیندهای طبیعی وارد هوا می‌شود و هم از فعالیت‌های انسان. از جمله موارد طبیعی که دی اکسیدگوگرد آزاد می‌کند می‌توان به تجزیه و سوختن مواد آلی، آزاد شدن از سطح دریا و فوران‌های آتشفشانی اشاره کرد. انسان نیز با سوزاندن سوخت‌های فسیلی مقدار زیادی از این آلاینده را وارد هوا می‌کند. دی اکسیدگوگرد در آب حل می‌شود و اسید سولفوریک را به وجود می‌آورد که ماده‌ای خورنده است و بافت‌های گیاهان و جانوران را در خود حل می‌کند. دی اکسیدگوگرد می‌تواند بیماری‌های تنفسی بسیاری را به وجود آورد.
ذرات معلق: ذرات معلق به ذرات جامد کوچک و قطرات مایع موجود در هوا اطلاق می‌شود که می‌توان به ذرات غبار،‌هاگ گیاهان، باکتری‌ها و نمک اشاره کرد. از جمله فعالیت‌های بشر که به انتشار ذرات معلق منجر می‌شود می‌توان به معدن کاری، سوزاندن سوخت‌های فسیلی، حمل ونقل، کشاورزی و استفاده از سوخت‌های جامد برای پخت‌وپز و تولید گرما اشاره کرد. ذرات معلق را می‌توان بر اساس اندازه آنها تقسیم‌بندی کرد. ذرات بزرگ‌تر به طور معمول خیلی زود ته نشین و از هوا جدا می‌شوند اما ذرات کوچک‌تر ممکن است روزها و ماه‌های متوالی در هوا باقی بمانند. از عمده‌ترین عوارض ذرات معلق بر روی انسان
می‌توان به بیماری های عفونی بخش های بالای دستگاه تنفسی، اختلالات قلبی، برونشیت، تنگی نفس، التهاب ریوی و کاهش مکانیسم‌های دفاعی بدن اشاره کرد.
ازن: ازن گازی است بی رنگ که آلاینده نوع دوم به شمار می‌رود و از واکنش‌های شیمیایی بین گازهای آلی فعال و اکسیدهای نیتروژن در روزهای آفتابی به وجود می‌آید. ازن اکسیدکننده قوی است که موجب سوزش چشم‌ها و ناراحتی‌های تنفسی و همچنین نابودی گیاهان می‌شود البته باید توجه داشت ازن موجود در لایه تروپوسفر (لایه‌های نزدیک به سطح زمین) آلاینده به شمار می‌رود ولی ازن لایه استراتوسفر (لایه‌های بالاتر جو) نه تنها آلاینده نیست بلکه به طور طبیعی در جو تولید می‌شود و می‌تواند جلوی پرتوهای زیان آور فرابنفش خورشید را بگیرد. این همان لایه ازنی است که کارشناسان بسیار نگران سوراخ شدن آن هستند.
سرب: سرچشمه اصلی این آلاینده، بنزین سرب دار خودروهاست. سرب یکی از فلزهای سنگین است و هنگامی‌که وارد بدن شود، کارکرد مغز را به ویژه در کودکان مختل می‌کند
مه دود نور شیمیایی: از اثر نور خورشید بر آلاینده‌هایی که ناشی از فعالیت‌های صنعتی انسان است، به وجود می‌آید. قبلا تصور می‌شد که مه دود فقط از سوختن زغال سنگ یا دیگر سوخت‌های فسیلی با مخلوطی از دود و دی اکسیدگوگرد به وجود می‌آید اما دانشمندان از سال 1950 نوع دیگری از مه دود را شناختند که به آن مه دود نورشیمیایی می‌گویند و مخلوطی سمی‌از آلاینده‌های گوناگون مانند اکسیدهای نیتروژن، ازن تروپوسفری و ترکیب‌های آلی فرار است. همه این مواد، اکسیدکننده هستند و به شدت واکنش می‌دهند و به همین دلیل یکی از مهم‌ترین مشکل‌های جوامع صنعتی است.
باران اسیدی: باران اسیدی هنگامی ‌به وجود می‌آید که PH باران بر اثر حل شدن گازهایی مثل دی اکسیدگوگرد و اکسیدهای نیتروژن کم شده و به مقدار 6/5 تا 5/4 برسد. این گازها از سوختن ترکیب‌های دارای گوگرد و نیتروژن به وجود می‌آیند، هرچند ممکن است خاستگاه طبیعی هم داشته باشند. باران اسیدی باعث اسیدی شدن آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها می‌شود که برای ماهی‌ها و دیگر آبزیان بسیار زیان‌آور است. از طرف دیگر باران اسیدی می‌تواند باعث اسیدی شدن خاک و کاهش محصولات کشاورزی شود. باران اسیدی همچنین باعث تسریع هوازدگی و فرسودگی ساختمان‌ها می‌شود.

 

در مواقع آلودگی هوا چه باید کرد؟

در روزهای بحرانی آلودگی هوا حتی الامکان از تردد در محدوده‌های مرکزی و پر ترافیک شهر اجتناب کنید. استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی‌ در سفرهای روزانه درون شهری را جایگزین استفاده از خودروهای شخصی نمایید.
فعالیت یا بازی کودکان در محیط‌های باز را محدود نمایید. افراد مسن یا افراد با بیماری‌های قلبی، ریوی نظیر آسم، برونشیت مزمن و نارسایی قلبی از خروج از خانه اجتناب نمایند.
وقتی هوا آلوده است ماسک بزنید. بهترین راه وقتی مجبوریم بیرون از خانه باشیم زدن ماسک است. از هر نوع ماسکی که به منظور جلوگیری از آلودگی استفاده شود، مقداری ذرات آلوده از ماسک قابل عبور است، ولی بهترین ماسک ها آن هایی هستند که فیلترهای مناسب تری دارند.
در آلودگی هوا، کودکان بیشتر از افراد دیگر آسیب می بینند. پس باید امکانات لازم را برای حفظ سلامتی آنها مهیا کنیم.
تغذیه مناسب برای کاهش مضرات آلودگی هوا مهم است. به همین منظور مصرف شیر و ماست کم چرب، میوه ها و سبزیجات تازه برای دفع مسمومیت از بدن، به ویژه مسمومیت ناشی از سرب توصیه می شود.
ذرات ریز ناشی از آلودگی هوا روی سطح پوست می نشینند. بنابراین هنگام شستشوی دست و صورت از آب خالی استفاده نکنید، زیرا ترکیب این ذرات با آب، ماده اسیدی ضعیفی را ایجاد می کند که به مرور باعث پیری زودرس پوست می شود.
با فیلتر کردن هوا می توان از میزان آلودگی های داخلی کاست. استفاده از فیلترها یا تمیزکننده‌های هوا در سیستم تهویه می تواند در کاهش میزان ذرات بسیار مؤثر باشد.
یک‌سری سموم از طریق پوست بر افراد اثر می‌گذارد. همچنین افرادی که مشکل ریوی دارند، وقتی لباسشان آلوده باشد در محیط تنفسی آلودتری قرار می‌گیرند، چون البسه می‌توانند ذرات معلق در هوا را جذب کنند. به همین دلیل توصیه می‌شود در این موقعیت بحرانی افراد بیشتر استحمام و تعویض لباس کنند.
منبع: صدای سلامت
/خ